Session 15: Decolonising history, in search of transnational history

چکیده

 تاریخ به‌عنوان یک رشته علمی-آکادمیک، روایتی از آنچه‌که گذشته است و یا به‌مثابه رخدادهای گذشته جدا از روایت آن‌ها با هم تفاوت‌های معناداری دارند. به این ترتیب ما با مفهومی چندگانه و مبهم مواجهیم که صرف‌نظر ازدلالت‌های گوناگونی که دارد از خلال ترجمه‌ به پیچیدگی‌های آن افزوده شده است. در این مباحثه کوتاه قصد بر این خواهد بود که از تاریخ نه به مفهوم فلسفه‌ی تاریخ یا روایت و قصه گذشتگان بلکه به نظام‌مند شدن تاریخ در مفهوم علمی و آکادمیک آن و به انقیاد درآورده شدن قصه گذشتگان صحبت کنیم، از همنشینی علم تاریخ  و یا تاریخ علمی و روش‌شناسی پوزیتیویستی آن با امپریالیزم اروپایی، ایده دولت-ملت و سرمایه‌د‌اری و بیش از همه از تاریخ و استعمار و یا به بیانی از استعمارِ تاریخ. در اینجا بیشتر از هر چیز از تمایز میان تاریخ‌نویسی ضد استعماری و استعمارزدایی از تاریخ خواهیم گفت، از اینکه آیا اصولا تاریخ علمی، خارج از مفهوم استعماری آن قابل تصور است و به تبع آن آیا می‌توان یک تاریخ غیر اروپامحور نوشت و یا اصولا از تاریخ‌نگاری رهایی‌بخش سخن گفت؟ این قسم از طرح مسئله طبعاً با تاریخ‌نویسی دولت-ملت‌های شکل گرفته در دوران پسا استعمار گره خورده است. هم‌آمیختگی مفاهیم استنباط گزاره‌هایی مانند تاریخ ایران، تاریخ مصر و یا تاریخ افغانستان را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. چیرگی تصور اروپامحور از هر کدام این مفاهیم و اجتناب از درگیری با آنها در مطالعات تاریخی و اجتماعی انباشتی از منابع و دانش‌هایی را در برابر مورخان بومی قرار داده است که جستجو برای بدیلی قابل اتکا برای تاریخ‌نگاری‌های پوزیتیویستی، اروپامحور، طردکننده و استوار بر محور دولت-ملت را در دو دهه اخیر جانی تازه بخشیده. شاید تلاش برای یافتن پاسخی هرچند موقتی و زمان‌مند به این سؤال‌ها بتواند ما را در بستر تاریخ‌نگاری در ایران -پیش از آنکه به اقدامی برای صورت‌بندی یک تاریخ‌نگاری بدیل دست بزنیم- با این سؤال مواجه کند که آیا اساساً یک تاریخ‌نگاری فراایران‌محور،انتقادی و یا غیر شرق‌شناسانه بدون ارجاع به جهان پیشامدرن و روابط آن امکان‌پذیر خواهد بود؟ 

متن پیشنهادی برای مطالعه پیش از جلسه

• Doran, Christian: Postcolonialism, Anti-colonialism, Nationalism and History, in: International Studies56(2–3) 92–108, 2019.

• Dagenais, John & Greer, Margaret R.: Decolonizing the Middle Ages: Introduction, Journal of Medieval and Early Modern Studies 30:3, Fall 2000, pp. 431-448.

• Historiography in the twentieth century. From scientific objectivity to the postmodern challenge. Wesleyan University Press, Hanover 1997.

• Heng, Geraldine: The Global Middle Ages an Introduction, Cambridge 2021.

معرفی سخنران

 نیما ذاکرعاملی دانشجوی دکتری در رشته تاریخ قرون وسطا در دانشگاه ماگدبورگ آلمان است. او در حال حاضر در حال نگارش پایان‌نامه خود درباره دیدگاه‌ اروپای قرون وسطایی نسبت به ایران است. وی کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه یِنا (آلمان) در رشته مطالعات قرون وسطا دریافت نموده است.